Odświeżam koszyk
Dodano do koszyka
Historia BUDOWNICTWO ARCHITEKTURA
STRONA GŁÓWNA > Aktualności > Laur Konserwatorski 2018
22.06.2018
Laur Konserwatorski 2018

23 kwietnia w Lublinie podczas uroczystej gali przy udziale Pani prof. Magdaleny Gawin – Generalnego Konserwatora Zabytków, Wojewody Lubelskiego oraz przedstawiciela Marszałka Województwa Lubelskiego (honorowych patronów konkursu) po raz dziewiętnasty wręczono „Laury Konserwatorskie” za wyróżniające się realizacje, cechujące się wysoką jakością, prawidłowością działań przy zabytkach, a także szczególną dbałością o kompleksowe przywrócenie im świetności oraz utrwalenie wartości.

Kapituła pod przewodnictwem Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przyznała cztery „Laury Konserwatorskie”. Oto laureaci.

Witold Matacz – za kompleksowy remont i konserwację dworu „na Bernatówce” w miejscowości Dys

Dwór wzniesiony został z inicjatywy Bronisława Bernatta na początku XX w., w miejscu wcześniejszego drewnianego, w części wsi Dys zwanej „Bernatówką” (od Antoniego Bernatta i jego syna Józefa, których w 1796 r. ówczesny właściciel Kozłówki osadził tutaj za wierną służbę jako dziedzicznych sołtysów dóbr kozłowieckich). Dwór wzniesiony został w stylu neorenesansowym, z dekoracyjną attyką. „Bernatówka” pozostała w posiadaniu rodziny do końca II wojny światowej, następnie majątek rozparcelowano, a większość terenu w bezpośrednim sąsiedztwie dworu zajęto pod ogródki działkowe. Dwór był wielokrotnie remontowany, użytkowany był jednak w sposób niewłaściwy, co doprowadziło do stanu grożącego katastrofą budowlaną. Narożnik południowo-wschodni uległ zawaleniu, część więźby dachowej i stropów była zarwana, pokrycie dachu nieszczelne. Ściany wykazywały silne spękania i ubytki budulca. W 2008 r. w wyniku działań służb Wojewody Lubelskiego i Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zlikwidowano ogródki działkowe w sąsiedztwie dworu, co pozwoliło na zdystansowanie dworu od ich pozostałej części i przywrócenie historycznego widoku na dolinę rzeki Ciemięgi. W maju 2013 r. nieruchomość nabył Pan Witold Matacz. W pierwszym etapie wykonano badania konserwatorskie tynków i warstw malarskich, następnie rozpoczęto prace zabezpieczające w zakresie stemplowania uszkodzonych i odbudowy zniszczonych stropów oraz wzmocnienia nadproży. Odbudowano zawalony narożnik,  podbito fundamenty, odtworzono więźbę dachową, przemurowano spękania i ubytki ścian. Kolejne etapy obejmowały roboty m.in. w zakresie wykonania izolacji przeciwwilgociowej, wzmocnienia stropów, adaptacji poddasza, remontu portyku, przebudowy instalacji, odtworzenia klatki schodowej, schodów zewnętrznych i tarasu.

Właściciel usunął z nieruchomości pozostałości altan działkowych, zlikwidował dziką roślinność, odtworzył naturalny wąwóz (zasypany w czasie funkcjonowania ogródków działkowych), a także dawny gazon przed dworem. Projekt zieleni uwzględniał ochronę i prace pielęgnacyjne zachowanego szczątkowo starodrzewu i wykonanie nowych nasadzeń z uwzględnieniem gatunków historycznych. Przeprowadzone roboty budowlane i prace konserwatorskie uratowały zabytek przed zniszczeniem, przywróciły mu właściwy stan techniczny oraz walory architektoniczne.

Spółka z o.o. „Arche” reprezentowana przez Pana Władysława Grochowskiego – za kompleksowy remont i konserwację oficyn zamkowych w Janowie Podlaskim

Obecny Janów to pierwotnie wieś Porchów, która za czasów biskupa Jana Łosowicza, na mocy przywileju z 1465 r., została podniesiona do rangi miasta, otrzymując nową nazwę Janów. Miasto stało się siedzibą biskupów łuckich. W tym czasie powstała pierwsza siedziba biskupów. Ufortyfikowany zamek wyższy usytuowano za miastem. Pierwotna rezydencja biskupia została zniszczona przez wojska szwedzkie i rosyjskie w 2. poł. XVII w.

Po zniszczeniach w okresie „potopu szwedzkiego” na wzgórzu zamkowym wzniesiono nową siedzibę biskupią – dwór obronny. Teren zamku otoczony był wałem ziemnym z bastionami, drewnianym ostrokołem i fosą. W 1740 r. zniszczeniu uległ główny budynek zamkowy. W 1770 r. ówczesny biskup Feliks Paweł Turski postanowił wznieść nową barokową rezydencję o charakterze pałacowym. Wybudowano wówczas dwie istniejące do dziś murowane oficyny. Od strony północnej na dziedziniec prowadził przez fosę murowany most. Nie wzniesiono jednak murowanego budynku głównego. W 1790 r. biskupstwo łuckie objął Adam Naruszewicz. Z jego inicjatywy zbudowano w parku ok. 1796 r. pawilon ogrodowy zwany dziś „grotą Naruszewicza”. Według tradycji było to ulubione miejsce rozmyślań biskupa, gdzie tworzył m.in. tezy do Konstytucji 3 maja.

W wyniku przebudowy zespół utracił charakter obronny, przemieniając się w założenie pałacowo-ogrodowe. W 1818 r. utworzono diecezję podlaską z siedzibą w Janowie. Wówczas odebrano kościołowi budowle zamkowe, w których umieszczono zarząd stadniny janowskiej. W 1919 r. rząd zwrócił biskupom zespół zamkowy. W 1950 r. zespół przejął Skarb Państwa. Od 2009 r. zespół stanowi własność Firmy „Arche” Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie.

Obie zachowane oficyny posiadają pierwotną bryłę i artykulację elewacji. Oficyna wschodnia utrzymała pierwotny, jednotraktowy, siedmiodziałowy układ przestrzenny oraz fragmenty zachowanej dekoracji malarskiej i sztukatorskiej. Oficyna zachodnia, pierwotnie pełniąca funkcje gospodarcze, w XIX i XX w. została wewnątrz gruntownie przekształcona.

W latach 2009–2016 przeprowadzono rewaloryzację zespołu połączoną z adaptacją na cele hotelowo-restauracyjne. Obejmowała ona remont kapitalny obu oficyn, budowę korpusu głównego, zagospodarowanie głównego dziedzińca, rekonstrukcję mostu arkadowego prowadzącego na dziedziniec, budowę mostu przy oficynie wschodniej, uporządkowanie fos i elementów fortyfikacji, nowe zagospodarowanie części gospodarczej (w tym budowę parkingów i pawilonów mieszkalnych), remont bramy głównej i budowę bramy bocznej. Prace poprzedzono badaniami archeologicznymi obejmującymi obszar dziedzińca.

W oficynie wschodniej przeprowadzono m.in. remont stropów górnej kondygnacji, wykonano konserwację schodów w łączniku, przeprowadzono remont sklepień piwnic oraz konserwację i rekonstrukcję ceglanych partii muru. Zrekonstruowano parkiety, podłogi i posadzki na podstawie nielicznych zachowanych fragmentów. Wykonano prace konserwatorskie przy polichromiach w kaplicy i gabinecie oraz jej fragmentach w innych salach. Przeprowadzono konserwację czterech kominków oraz konserwację z częściową rekonstrukcją sztukaterii. W gabinecie biskupa Naruszewicza wykonano konserwację i rekonstrukcję części dekoracji plafonu z rekonstrukcją herbu. Prace remontowe i adaptacyjne w zespole przeprowadzono z pełnym poszanowaniem zabytkowego charakteru obiektów.

Parafia Prawosławna pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach – za kompleksowy remont i konserwację cerkwi w Sławatyczach

Murowany budynek cerkwi został wzniesiony w latach 1910–12, w miejscu drewnianej świątyni unickiej z XVIII w. W latach 2014–16 w oparciu o przygotowaną dokumentację projektową przeprowadzono jej kompleksowy remont. Wykonano zewnętrzne izolacje pionowe oraz opaskę z kamieni polnych wokół budynku. Wzmocniono konstrukcyjnie mury obwodowe, przeprowadzono renowację ceglanych partii elewacji oraz uzupełniono struktury tynkarskie i scalono kolorystycznie otynkowane fragmenty elewacji. Wykonano nowe schody zewnętrzne w okładzinie kamiennej przy wejściu głównym i bocznym. Wzmocniono więźbę dachową, wymieniono zniszczone elementy konstrukcji dachu. Wprowadzono nowe pokrycie dachowe i orynnowanie. Przeprowadzono konserwację krzyży wieńczących kopuły. Poddano konserwacji metalowe okna, wykonano nowe prześwity „dzwonne” oraz drewniane okna w wieży. Wymieniono tynki w wieży i uzupełniono stare tynki w zakrystiach. Dokonano konserwacji drzwi chóru, pozostałą zaś stolarkę drzwiową zrekonstruowano. Wykonano konserwację posadzki w prezbiterium i bocznych lokalnościach. Przeprowadzono konserwację balustrady chóru i balustrady przed ikonostasem. Wyremontowano kaflowe piece grzewcze z ozdobnymi nastawami. Wykonano nowe instalacje – elektryczną i teletechniczną. Prace remontowe, uzupełnione wykonaniem prac konserwatorskich przy zespole ikon dekorujących elewację cerkwi, przyczyniły się do poprawy stanu technicznego obiektu oraz umożliwiły pełne wydobycie jego walorów zabytkowych. Konserwacja dekoracji malarskiej wnętrza i ikonostasu z ikonami umożliwiła przywrócenie dawnej estetyki wnętrza świątyni.

Pani Krystyna Stańczyk i Pani Eliza Kopeć – za kompleksowy remont i konserwację dworu w założeniu dworsko-parkowym w Udryczach

Właścicielami ziem udryckich były rodziny Udryckich, Kickich i Zawadzkich. Hrabianka Teresa Kicka była narzeczoną księcia Józefa Poniatowskiego. Po śmierci narzeczonego w bitwie pod Lipskiem w 1813 roku zabroniła swoim poddanym płacenia podatków i korespondencji z władzami rosyjskimi. Majątek został zlicytowany. Następni właściciele Udrycz – Zawadzcy uczyli lokalną społeczność pisma, mowy i kultury polskiej. W latach 20. XX wieku rozparcelowali swój majątek wśród miejscowej ludności, a dwór wraz z parkiem o pow. ok. 7,5 ha sprzedali za niewielką kwotę na potrzeby szkoły powszechnej.

Zespół dworsko-parkowy w Udryczach położony jest na skraju Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. Głównym elementem założenia jest murowany, parterowy dwór, którego obecna forma architektoniczna pochodzi z połowy XIX wieku. Po zakończeniu II wojny światowej był użytkowany przez szkołę, następnie pozostawał opuszczony. Od 2009 roku nowi właściciele prowadzili systematyczne prace przy zniszczonej strukturze budynku. Projekt remontu zakładał przywrócenie właściwego stanu technicznego i zachowanie detalu architektonicznego, oryginalnej stolarki okiennej i drzwiowej oraz sztukaterii we wnętrzach. Zniszczone elementy detalu architektonicznego i część stolarki odtworzono z zachowaniem historycznych rozwiązań materiałowych, form i profili. W poziomie parteru zachowano historyczne podziały wnętrz i układ komunikacyjny. Dotychczas nieużytkowane poddasze zaadaptowano na pokoje gościnne. Cześć stolarki drzwiowej i okiennej poddano pracom konserwatorskim z usunięciem przemalowań, wyeksponowaniem profili, konserwacją i odtworzeniem elementów okuć oraz zamków. W sali balowej zrekonstruowano uszkodzone fragmenty sztukaterii sufitu i ścian, całość poddano pracom konserwatorskim. Wtórne posadzki z terrakoty i betonu zastąpiono drewnianymi parkietami i płytami kamiennymi. Wejście główne pod portykiem wyłożono naturalnym kamieniem, odtworzono w kamieniu taras od strony ogrodu, przy wykorzystaniu zachowanych w niewielkim stopniu oryginalnych elementów. Prace remontowe i konserwatorskie wykonano na bardzo dobrym poziomie technicznym i artystycznym. Wraz z właściwym stanem technicznym powrócił tu „duch” dworu ziemiańskiego, wyraźnie odczuwany w atmosferze miejsca. Oprócz dworu właściciele wyremontowali i zaadaptowali XVII-wieczną oficynę w sąsiedztwie dworu. Rozległy park został uporządkowany z uczytelnieniem historycznej kompozycji. W trakcie remontu znajduje się usytuowana w parku, pochodząca z XVII wieku kaplica „ariańska”.

Uroczystości towarzyszyła premiera filmu poświęconego laureatom tegorocznej edycji konkursu, przygotowana przez TVP 3 Lublin.

Dariusz Kopciowski
Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Bieżące wydanie

Renowacje i Zabytki
ZAMEK W MALBORKU - 1/2024

W numerze:

ZAMEK W MALBORKU


Dzieje budowlane zamku

Droga do UNESCO

Muzeum od kuchni

 

Wyróżnienia i nagrody

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Mecenas Kultury Miasta Krakowa

Nagroda "Złotego Pióra"

Złoty Krzyż Zasługi

Czytaj więcej